آیا راست دست یا چپ دست بودن توسط ژنتیک تعیین می‌شود؟

همانند بیشتر جنبه‌های رفتاری، تک دست بودن نیز صفتی پیچیده است که به نظر می‌رسد توسط فاکتورهای متعددی از جمله ژنتیک، محیط و شانس متاثر شود.

تک دستی یا ترجیح یک دست، مهارت بیشتر توسط یک دست و سهولت انجام کار با یکدست مثلا نوشتن یا پرتاب توپ است. هرچند درصد آن بین فرهنگ ها فرق می‌کند در کشورهای غربی 85 تا 90 % از افراد راست دست و 10 تا 15 % چپ دست هستند. افراد جفت دست یا دوسو دست (برای هر کار یک دست خاص را ترجیح می‌دهند) و یکسان دست (توانایی انجام برابر کارها با هر دو دست) خیلی رایج نیستند. 

اولویتِ دست قبل از تولد شروع می‌شود. رفته رفته در اوایل کودکی آشکار می‌شود و تمایل دارد که در تمام زندگی به آن ادامه دهد. اما راجع به مبنای زیستی شناسی آن اطلاعات کمی داریم. اولویت دست احتمالا بخشی از فرایند تکوینی است که سمت راست و چپ بدن را متمایز می‌کند (عدم تقارن چپ و راست). به شکل اختصاصی تر به نظر می‌رسد که تک دستی با اختلافات بین نیمه چپ و راست مغز (نیمکره ها) ارتباط دارد. نیمکره راست حرکات سمت چپ بدن، در حالیکه نیمکره چپ حرکات سمت راست بدن را کنترل می‌کند.

در ابتدا تصور می‌شد که یک ژن، تک دستی را کنترل می‌کند. اما اخیرا مطالعات نشان دادند که چندین و شاید تا 40 ژن در این صفت دست دارند. هر کدام از این ژن‌ها احتمالا اثر کمی دارد، اما در مجموع نقش مهمی را در اولویت بندی دست ایفا می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند که حداقل برخی از این ژن ها به تعیین عدم تقارن راست-چپ کلی بدن که در مراحل اولیه تکوین شروع می‌شود کمک می‌کنند.   

اما محققان تاکنون تنها تعداد کمی از این ژن‌های زیادی را که تصور می‌شود در تک دستی موثرند شناسایی کرده اند. برای مثال ژن PCSK6 با افزایش احتمال راست دستی در افرادی که مشکلات روانی شیزوفرنی دارند ارتباط دارد. ژن دیگر LRRTM1 است که با افزایش شانس چپ دستی در افراد مبتلا به دیسلکسی (ناهنجاری که افراد در آن اختلال خواندن یا خوانش پریشی دارند) ارتباط دارد. ارتباط هر یک از این ژن‌ها با تک دستی در افرادی که دچار این بیماری‌ها نیستند مشخص نیست. 

مطالعات نشان می‌دهد که فاکتور‌های دیگری نیز در تک دستی نقش دارند. محیط تربیتی و فرهنگ در این زمینه نقش دارد. به علاوه اولویت یک فرد می‌تواند تا حدی به اختلافات تصادفی بین افراد بستگی داشته باشد.

مانند بسیاری از صفات پیچیده، تک دستی الگوی وراثت مشخصی ندارد. کودکانِ والدین چپ دست، احتمال بیشتری دارد که چپ دست بشوند تا فرزندان افراد راست دست. اما به دلیل اینکه شانش کلی چپ دست بودن نسبتا پایین است، بیشتر فرزندان افراد چپ دست هم راست دست هستند. دوقلوهای همسان با احتمال بیشتری نسبت به دوقلوهای ناهمسان (یا سایر خواهر برادرها) احتمال دارد که راست دست یا چپ دست باشند، اما دوقلوهای زیادی هستند که اولویت دستشان با هم متفاوت است.