وراثت پذیری چیست

وارثت پذیری معیاری است از اینکه اختلافات ژنتیکی در افراد تا چه حد سبب اختلافات صفات آنها می‌شود. صفات می‌تواند شامل مشخصاتی از جمله قد، رنگ چشم، و هوش و همین طور اختلالاتی مانند شیزوفرنی، اختلالات طیف اوتیسم شود. از نظر علمی، وراثت پذیری یک مفهوم آماری است (که با h نشان داده می‌شود) که توصیف می‌کند چه میزان از تنوع در یک صفت معین به تنوع ژنتیکی منسوب می‌شود. تخمین وراثت پذیری یک صفت برای یک جمعیت در یک محیط اختصاصی است و می‌تواند طی زمان با تغییر شرایط تغییر کند.  

دامنه تخمین وراثت پذیری از صفر تا یک است. وراثت پذیری نزدیک به صفر نشان می‌دهد که تقریبا تمام تنوع یک صفت در میان افراد به واسطه فاکتور‌های محیطی است، و تاثیر کمی از اختلافات ژنتیکی می‌گیرد. مشخصاتی مانند مذهب، زبان تکلم، ترجیحات سیاسی دارای وراثت پذیری صفر هستند زیرا تحت کنترل ژنتیک نیستند. وراثت پذیری نزدیک به یک نشان می‌دهد که تقریبا تمام تنوع موجود در یک صفت از اختلافات ژنتیکی، با دخالت بسیار کم از سوی فاکتور‌های محیطی ناشی می‌شود. اختلالات بسیاری که از جهش در ژن‌های منفرد مانند فنیل کتون اوری (PKU) ناشی می‌شوند، دارای وراثت پذیری بالایی هستند. بیشتر صفات پیچیده در انسان، نظیر هوش و بیماری‌های چند عاملی دارای وراثت پذیری میانه هستند، که نشان می‌دهد تنوع آنها ناشی از ترکیبی از ژنتیک و فاکتورهای محیطی است.

وراثت پذیری به صورت تاریخی از مطالعات دوقلوها تخمین زده می‌شد. دوقلوهای همسان تقریبا هیچ اختلافی در DNA ندارند، در حالیکه دوقلوهای ناهمسان تقریبا 50 % در DNA اشتراک دارند. اگر صفتی در دوقلوهای همسان نسبت به دوقلوهای ناهمسان (وقتی که همراه با هم در یک محیط بزرگ شوند) شبیه تر به نظر برسد، احتمالا فاکتورهای ژنتیکی نقش مهمی در تعیین این صفات بازی می‌کنند. با مقایسه یک صفت در دوقلوهای همسان در مقابل دوقلوهای ناهمسان، محققان می‌توانند وراثت پذیری را به صورت تخمینی محاسبه کنند.   

درک وراثت پذیری دشوار است، بنابراین تصورات غلط بسیاری راجع به اینکه چه چیزهایی را می‌تواند و یا نمی تواند در مورد یک صفت بما بگوید وجود دارد:

• وراثت پذیری نشان نمی دهد چه نسبتی از یک صفت توسط ژن‌ها و چه نسبتی توسط محیط تعیین می‌شود. بنابراین، وراثت پذیری 7/0 بدان معنی نیست که 70 % از این صفت ناشی فاکتورهای ژنتیکی است؛ بدان معنی است که 70 % تنوع این صفت در یک جمعیت به واسطه اختلافات ژنتیکی میان افراد است. 
• دانستن وراثت پذیری یک صفت اطلاعاتی در مورد اینکه کدام ژن یا محیط تاثیر گذار است، یا اینکه چقدر در تعیین آن صفت مهم هستند فراهم نمی‌کند. 
• وراثت پذیری به معنای خانوادگی نیست. یک صفت در صورتی به عنوان خانوادگی توصیف می‌شود که اعضای خانواده آن را داشته باشند. برخی صفات علاوه بر ژنتیک به دلایل مختلف از جمله مشابهت سبک زندگی و محیط می‌توانند در یک خانواده ظاهر شوند. برای مثال زبان تکلم تقریبا در خانواده ها مشترک است، اما این یک مشارکت ژنتیکی نیست و به ارث هم نمی رسد.
• وراثت پذیری، اطلاعاتی در مورد میزان سهولت یا دشواری تغییر یک صفت به ما نمی دهد. برای مثال رنگ مو صفتی است که وراثت پذیری بالایی دارد، اما تغییر آن با رنگ بسیار آسان است.

اگر وراثت پذیری اطلاعات محدودی فراهم می‌کند، چرا محققین به دنبال مطالعه‌ی آن هستند؟ وراثت پذیری به ویژه در درک صفات بسیار پیچیده با فاکتورهای مشارکت کننده متعدد قابل توجه است. وراثت پذیری سرنخ‌های اولیه از تاثیر نسبی طبیعت (ژنتیک) و پرورش دهنده (محیط) در مورد صفات پیچیده بما می‌دهد و مکانی است برای شروع بررسی فاکتورهایی اثر گذار روی این صفت توسط محققان.