سندرم لی یک اختلال نورولوژیکی می‌باشد که معمولا در اولین سال زندگی فرد ظاهر می شود. این بیماری از طریق از دست دادن پیشرونده توانایی‌های ذهنی و حرکتی ( پس رفت روان حرکتی ) شناسایی شده و معمولا منجر به مرگ در دو تا سه سالگی به علت نارسایی تنفسی میشود. تعداد کمی از افراد علائم را تا بزرگسالی نشان نداده یا علایمی دارند که به کندی پیشرفت می کند. علائم اولیه سندرم لی که در نوزادی دیده میشوند معمولا استفراغ، اسهال و مشکل بلع (دیس فاژی ) ،که خوردن را مختل میکند ، می باشند. این مشکلات اغلب منجر به ناتوانی در رشد و وزن گیری مطلوب ( نارسایی رشد) می شوند. سندرم لی می‌تواند از طریق جهش‌های یک یا بیش از هفتاد و پنج ژن متفاوت رخ دهد. بسیاری از جهش‌های ژنی مرتبط با سندرم لی پروتئینهای کمپلکس های دخیل در فسفریلاسیون اکیداتیو را تحت تاثیر قرار داده یا سرهم شدن آن ها را مختل می‌کنند.یکی از شایع ترین ژن های جهش یافته در سندرم لی ژن SURF1 می‌باشد که این ژن که در DNA هسته ای یافت می شود همچنین شایعترین جهش DNA میتوکندریایی در سندرم لی ، ژن MT-ATP6 را تحت تاثیر قرار می دهد که این ژن ها در پانل NGS بیماری نوروژنتیک آزمایشگاه مندل قابل بررسی است.
OMIM:#256000
سندرم لی یک اختلال نورولوژیکی می‌باشد که معمولا در اولین سال زندگی فرد ظاهر میشود. این بیماری از طریق از دست دادن پیشرونده توانایی‌های ذهنی و حرکتی ( پسرفت روان حرکتی ) شناسایی شده و معمولا منجر به مرگ در دو تا سه سالگی به علت نارسایی تنفسی میشود. تعداد کمی از افراد علائم را تا بزرگسالی نشان نداده یا علایمی دارند که به کندی پیشرفت میکند. علائم اولیه سندرم لی که در نوزادی دیده میشوند معمولا استفراغ، اسهال و مشکل بلع (دیس فاژی ) ،که خوردن را مختل میکند ، می باشند. این مشکلات اغلب منجر به ناتوانی در رشد و وزن گیری مطلوب ( نارسایی رشد) میشوند. مشکلات حرکتی و عضلانی شدید در سندرم لی شایع است.افراد بیمار ممکن است تون ماهیچه ای ضعیف (هیپوتونی) انقباضات عضلانی غیر ارادی (دیستونی) و مشکلات حرکت و تعادل (آتاکسی) داشته باشند. از دست دادن حس و ضعف در اندام ها ( نوروپاتی محیطی) ، در افراد مبتلا به سندرم لی شایع است و ممکن است حرکت را نیز دچار مشکل کند. چند ویژگی دیگر ممکن است در افراد مبتلا به سندرم لی ظاهر شود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری ، ضعف یا فلج عضلاتی که چشم ها را حرکت میدهند (افتالموپارزیس) ؛ حرکات چشم غیر ارادی سریع( نیستاگموس) ؛ یا تخریب سلول‌های عصبی حمل کننده اطلاعات از چشم‌ها به مغز (آتروفی اپتیک) را نیز دارند.
مشکلات تنفسی شدید شایع هستند و این مشکلات می توانند تا ایجاد نارسایی تنفسی حاد پیشرفت کنند. برخی افراد بیمار دچار کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک( ضخیم شدن ماهیچه قلب نیرو دهنده به قلب برای پمپاژ خون )می شوند. بعلاوه ، ماده ای به نام لاکتات می‌تواند در بدن ساخته شود و مقدار اضافه آن اغلب در خون ، ادرار یا مایع مغزی نخاعی( مایع اطراف و محافظت کننده مغز و طناب نخاعی) افراد مبتلا به سندرم لی یافت می شود. علائم و نشانه های سندرم لی ، به علت زخم‌های بافت های آسیب دیده در مغز افراد مبتلا ، ایجاد می شوند. یک فرایند پزشکی به نام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI ) زخم های ویژه ای را در نواحی خاصی از مغز شناسایی کرد. این نواحی شامل گانگلیا بازار( به کنترل حرکات کمک میکند) ؛ مخچه (انجام حرکات هماهنگ و تعادل را کنترل میکند) و ساقه مغز (مغز را به طناب نخاعی متصل کرده و اعمالی مثل بلع و تنفس را کنترل میکند) ، میباشند. زخم های مغز اغلب همراه با از دست دادن میلین پوشاننده اطراف سلول های عصبی ( دمیلیناسیون ) ایجاد میشنود و منجر به کاهش توانایی سلول های عصبی برای فعال سازی عضلات حرکتی یا بازپخش اطلاعات حسی از سایر بخش‌های بدن به مغز، می شوند.
سندرم لی حداقل ١ در ٤٠٠٠٠ نوزاد تازه متولد شده را درگیر میکند. این بیماری در جمعیت های خاصی شایعتر است. برای مثال ، در حدود ١ در ٢٠٠٠ نوزاد تازه متولد شده در ناحیه Saguenay ، Lac-Saint-Jean کبک کانادا و در حدود ١ در ١٧٠٠ فرد در جزیره های Faroe را درگیر میکند.
سندرم لی می‌تواند از طریق جهش‌های یک یا بیش از هفتاد و پنج ژن متفاوت رخ دهد. در انسان ، بیشتر ژن ها در DNA هسته سلولها (DNA هسته ای نامیده میشود) ، یافت می شوند. گرچه برخی ژن ها در DNA اندامک های ویژه ای در سلول به نام میتوکندری ، یافت می شوند. این نوع DNA به عنوان DNA میتوکندریایی (mt-DNA) شناخته میشود. در حالیکه بیشتر افراد مبتلا به سندرم لی یک جهش در DNA هسته ای خود دارند ، در حدود ٢٠ درصد یک جهش در DNA میتوکندریایی خود دارند. بیشتر ژنهای مرتبط با سندرم لی در فرآیند تولید انرژی در میتوکندری مشارکت می‌کنند. میتوکندری از اکسیژن استفاده می کند تا انرژی غذا را به فرمی که سلول ها بتوانند استفاده کنند ، تبدیل کند ، این فرآیند فسفوریلاسیون اکسیداتیو نامیده میشود. پنج کمپلکس پروتئینی که هر کدام از چندین پروتئین تشکیل شده اند ، در این فرآیند شرکت می‌کنند. کمپلکس ها ، کمپلکس ١ ، کمپلکس ٢ ، کمپلکس ٣ ، کمپلکس ۴ و کمپلکس ٥ نامیده می شوند. در طی فسفوریلاسیون اکسیداتیو ، کمپلکس های پروتئینی تولید آدنوزین تری فسفات (ATP ) ( منبع اصلی انرژی سلول ها ) را از طریق انتقال مرحله به مرحله ذرات با بار منفی (الکترون ها) ، انجام می دهند. بسیاری از جهش‌های ژنی مرتبط با سندرم لی پروتئینهای این کمپلکس ها را تحت تاثیر قرار داده یا سرهم شدن آن ها را مختل می‌کنند. این جهش‌ها فعالیت یک یا بیشتر این کمپلکس ها را کاهش داده یا حذف می‌کنند ، که می‌تواند منجر به ایجاد سندرم لی شود. تخریب کمپلکس ١ ، NADH یوبیکوئینون اکسیدوردوکتاز نیز نامیده میشود ، شایعترین علت سندرم لی ، مسئول حدود یک سوم موارد بیماری ، می باشد. حداقل ۲۵ ژن که در تشکیل کمپلکس ١ مشارکت می‌کنند و در هر دو DNA میتوکندریایی یا هسته ای یافت میشوند ، مرتبط با سندرم لی میباشند. تخریب کمپلکس ۴ ، سیتوکروم C اکسیداز یا COX ، نیز یک علت شایع سندرم لی می‌باشد ، مسئول حدود ۱۵ درصد موارد می باشد. یکی از شایع ترین ژن های جهش یافته در سندرم لی ژن SURF1 می‌باشد. این ژن که در DNA هسته ای یافت میشود ، دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئینی که به سر هم کردن کمپلکس پروتئینی COX (کمپلکس ۴ ) کمک می کند ، فراهم می کند. این کمپلکس که در آخرین مرحله انتقال الکترون در فرآیند فسفوریلاسیون اکسیداتیو مشارکت میکند ، تامین کننده انرژی مورد استفاده در مرحله بعدی برای فرآیند تولید ATP می باشد. جهش‌های ژن SURF1 معمولا منجر به تولید پروتئین SURF1 کوتاه میشوند که در سلولها تجزیه شده و منجر به عدم عملکرد پروتئین SURF1 میشود. از دست دادن این پروتئین تشکیل کمپلکس های COX طبیعی را کاهش داده و تولید انرژی میتوکندریایی را معیوب می کند. شایعترین جهش DNA میتوکندریایی در سندرم لی ، ژن MT-ATP6 را تحت تاثیر قرار میدهد. ژن MT-ATP6 دستورالعمل‌هایی برای ساخت یک بخش از کمپلکس ۵ که به عنوان کمپلکس پروتئینی ATP سنتاز نیز شناخته میشود ، فراهم میکند. کمپلکس ATP سنتاز با استفاده از انرژی تهیه شده توسط دیگر کمپلکس های پروتئینی ، ATP را تولید میکند. جهش‌های ژن MT-ATP6 درتقریبا ١٠ درصد افراد مبتلا به سندرم لی یافت میشوند و از تولید ATP ممانعت می‌کنند. دیگر جهش های DNA میتوکندریایی مرتبط با سندرم لی فعالیت دیگر کمپلکس های پروتئینی فرآیند فسفوریلاسیون اکسیداتیو را کاهش داده یا منجر به کاهش تشکیل پروتئین های میتوکندریایی میشوند که تمام این موارد تولید انرژی میتوکندریایی را معیوب می کنند.
دیگر جهش های مرتبط با سندرم لی فعالیت یک کمپلکس پروتئینی فرایند فسفوریلاسیون اکسیداتیو و یا کمپلکس های بیشتری را کاهش داده یا مراحل دیگر مرتبط با تولید انرژی را تحت تاثیر قرار می دهند. برای مثال ، سندرم لی می‌تواند از طریق جهش در ژن هایی که کمپلکس پیروات دهیدروژناز یا کوانزیم Q10 را تشکیل میدهند ، ایجاد شود ، که هر دو آنها در تولید انرژی میتوکندریایی مشارکت می‌کنند. جهش در ژن هایی که همانند سازی DNA میتوکندریایی یا تولید پروتئینهای میتوکندریایی را پیش می‌برند نیز می تواند تولید انرژی میتوکندریایی را مختل کند. گرچه مکانیسم دقیق مشخص نیست ، دانشمندان بر این باورند که فرایند فسفوریلاسیون اکسیداتیو ناقص می تواند منجر به مرگ سلولی به علت کاهش انرژی در دسترس سلول شود. به نظر میرسد بافت های ویژه ای که به میزان زیادی انرژی نیاز دارند مثل مغز، بافت‌های ماهیچه‌ای و قلب نسبت به کاهش انرژی سلولی بسیار حساس تر هستند. مرگ سلولی در مغز احتمالا منجر به زخم های ویژه دیده شده در سندرم لی میشود که در علائم و نشانه‌های این بیماری مشارکت می‌کنند. مرگ سلولی در دیگر بافت های حساس نیزممکن است در ظهور ویژگی‌های سندرم لی مشارکت کند.
سندرم لی می‌تواند الگوهای توارث متفاوتی داشته باشد. الگوی توارث اتوزومی مغلوب بسیار شایعتر است به این معنی که هر دو کپی ژن در هر سلول فرد بیمار دارای جهش میباشند. این الگوی توارث برای بیشتر ژنهای مربوط به سندرم لی که در DNA هسته ای هستند ، مثل SURF1 ، به کار برده می شود. والدین فردی با بیماری اتوزومی مغلوب هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته را حمل می کنند ، اما معمولا علائم و نشانه های بیماری را نشان نمیدهند. در تقریبا ٢٠ درصد افراد مبتلا به سندرم لی ، بیماری با الگوی توارث میتوکندریایی به ارث میرسد ، الگویی که به عنوان وراثت مادری نیز شناخته میشود. این الگوی وراثت برای ژنهای DNA میتوکندریایی شامل MT-ATP6 به کار برده میشود. به این علت که سلول های تخمک و نه اسپرم برای رشد جنین دارای میتوکندری هستند ، فرزندان می‌توانند اختلالات حاصل از جهش های DNA میتوکندریایی را تنها از مادر خود به ارث ببرند. این اختلالات می‌توانند در هر نسلی از خانواده ظاهر شده و هر دو جنس مذکر و مونث را تحت تاثیر قرار دهند ، اما پدرها صفات مرتبط با تغییرات در DNA میتوکندریایی را به فرزندانشان انتقال نمی دهند. گاهی جهش های DNA میتوکندریایی به طور خود به خودی ظاهر میشوند وهیچ تاریخچه خانوادگی از سندرم لی وجود ندارد. در تعداد کمی از افراد بیمار با جهش های DNA هسته ای ، سندرم لی با الگوی توارث وابسته به X مغلوب به ارث میرسد.
زمانی که ژن جهش یافته روی کروموزوم x (یکی از دو کروموزوم جنسی ) قرار گرفته باشد ، بیماری الگوی توارث وابسته به x دارد. در مردان ( کسانی که تنها یک کروموزوم x دارند) ، یک کپی تغییر یافته از ژن در هر سلول برای ایجاد بیماری کافی است . در زنان (کسانی که دو کروموزوم X دارند) ، هر دو کپی ژن ها باید دارای جهش باشند تا بیماری ایجاد شود. به این علت که احتمال وجود دو کپی تغییر یافته از ژن در زنان بعید است ، افراد مذکر نسبت به افراد مونث بیشتر تحت تاثیر اختلالات وابسته به X مغلوب قرار میگیرند. مشخصه توارث وابسته به X این است که پدران نمیتوانند صفات وابسته به X را به پسران خود انتقال دهند.
اگر در خواست نمونه گیری در منزل برای انجام آزمایش ها را دارید با ما تماس بگیرید شماره تماس: 88198077-021
آزمایشگاه مندل از جمله مراکز پیشرو در تشخیص بیماری ها بوده و با در اختیار داشتن جدید ترین تجهیزات روز دنیا در بخش های ژنتیک و کلینیکال به روز ترین خدمات را به مراجعین محترم ارائه می نماید. حسن شهرت این آزمایشگاه در کنار خدمات بروز و دقیق باعث شده تا علاوه بر مراجعین حضوری آزمایشگاه، افتخار سرویس دهی به بیش از 400 مرکز آزمایشگاهی همکار را نیز داشته باشیم. در این راستا سیاست اجرایی آزمایشگاه مندل اطمینان از رضایت مراجعین و همکاران آزمایشگاه می باشد، لذا خواهشمند است با نظرات و انتقادات سازنده خود مارا در راستای ارتقا بیش از پیش یاری نمایید.
کلود مدیکال }
