آتروفی عضلانی نخاعی، نوعی بیماری ژنتیکی است که با ضعف پیشرونده عضلات همراه است و دلیل آن از بین رفتن و دژنراسیون سلولهای عصبی شاخ قدامی نخاع است. با از بین رفتن این سلولهای عصبی به تدریج عظلات دچار آتروفی و تحلیل می شوند. چهار تیپ مختلف از بیمار ی وجود دارد که در قسمت توضیحات به تفصیل در خصوص آنها صحبت شده است. هر چهار نوع مختلف بیماری بر اثر بروز حذف ژنی ( و یا در مواردی جهش نقطه ای) در ژن SMN1 رخ میدهند. ژن SMN1 را می توان به راحتی و توسط آزمایش SMA آزمایشگاه مندل که از طریق تکنولوژی MLPA انجام می گردد مورد تشخیص قرار داد. همچنین در حدود کمتر از 1 الی 2 درصد بیماران ضروری است تا تمامی طول ژن SMN1 مورد تعیین توالی قرار بگیرد که این آزمایش نیز توسط آزمایشگاه مندل قابل انجام می باشد. علاوه بر این در مجموع جهش در حدود 16 ژن مختلف نیز بیماری هایی شبیه به SMA ایجاد می کنند که آزمایشگاه مندل در یک پانل NGS تمامی آنها را مورد بررسی قرار می دهد.
آتروفی عضلانی نخاعی یک اختلال ژنتیکی است که با ضعف و تحلیل (آتروفی ) عضلاتی که برای حرکت مورد استفاده قرار میگیرند ( عضلات اسکلتی )شناسایی میشود. این بیماری از طریق از دست دادن سلولهای عصبی تخصصی که نورون های حرکتی نامیده میشوند و حرکات عضلات را کنترل میکنند ، ایجاد میشود. ضعف در عضلاتی که نزدیک به مرکز بدن (proximal ) هستند در مقایسه با عضلات دورتر از مرکز بدن ( distal ) بسیار شدید تر است . ضعف عضلانی معمولا با افزایش سن بدتر میشود. انواع بسیاری آتروفی عضلانی نخاعی وجود دارد که با تغییرات در ژن های یکسانی ایجاد میشوند. انواع بیماری در سن شروع و شدت ضعف عضلانی متفاوت هستند؛ گرچه ، هم پوشانی بین انواع مختلف وجود دارد. دیگر فرم های آتروفی عضلانی نخاعی و بیماریهای نورون حرکتی مربوطه مثل آتروفی عضلانی نخاعی همراه با صرع میوکلونیک پیش رونده ، آتروفی عضلانی نخاعی با غالبیت اندام های تحتانی ، آتروفی عضلانی نخاعی نوزادی وابسته به X و آتروفی عضلانی نخاعی همراه با مشکلات تنفسی تیپ ١ ، از طریق جهش هایی در دیگر ژن ها ایجاد میشوند.
آتروفی عضلانی نخاعی تیپ ٠ ، قبل از تولد وجود دارد و نادرترین و شدیدترین نوع بیماری است. نوزادان بیمار در رحم کم تکان میخورند و درنتیجه اغلب با بدشکلی های مفصلی ( contractures) متولد میشوند. آن ها در زمان تولد تون عضلانی به شدت ضعیفی ( هیپوتونی ) دارند. عضلات تنفسی آن ها بسیار ضعیف بوده و اغلب به علت وقفه تنفسی بعد از دوران نوزادی زنده نمی مانند. برخی نوزادان با آتروفی عضلانی نخاعی نوع ٠ ، نقایص قلبی مادرزادی نیز دارند.
آتروفی عضلانی نخاعی نوع ١ (Werding-Hoffmann نیز نامیده میشود ) ، شایع ترین فرم بیماری است. این نوع شدید بیماری با ضعف عضلانی در زمان تولد یا در چندین ماه اول زندگی میباشد. بیشتر کودکان بیمار نمیتوانند حرکات سرشان را کنترل کنند یا بدون کمک بنشینند. کودکان با این نوع بیماری ممکن است مشکلات بلع داشته باشند که میتواند منجر به ایجاد اختلال در غذا خوردن و رشد کم شود. آن ها همچنین میتوانند مشکلات تنفسی به علت ضعف عضلات تنفسی و آنومالی زنگی شکل قفسه سینه داشته باشند که از انبساط کامل ریه ممانعت میکند. بیشتر کودکان با آتروفی عضلانی نخاعی نوع ١ به علت وقفه تنفسی بعد از اوایل دوران کودکی زنده نمی مانند.
آتروفی عضلانی نخاعی نوع ٢ ( بیماری Dubowitz نیز نامیده میشود ) از طریق ضعف عضلانی که در کودکان بین ٦ تا ١٢ ماه ایجاد میشود ، شناسایی میشود. کودکان با این نوع بیماری میتوانند بدون کمک بنشینند ، گرچه ممکن است برای قرار گرفتن در حالت نشسته به کمک نیاز داشته باشند. گرچه ، همانطور که ضعف عضلانی متعاقبا در دوران کودکی بدتر میشود ، افراد بیمار ممکن است برای نشستن به کمک نیاز داشته باشند. افراد با آتروفی عضلانی نخاعی تیپ ٢ نمیتوانند بدون کمک بایستند یا راه بروند. آن ها اغلب لرزش غیرارادی ( ترمور ) در انگشتان خود ، نخاعی با انحنا به طرفین ( اسکولیوز ) و ضعف عضلات تنفسی که میتواند تهدید کننده زندگی باشد ، دارند . طول عمر افراد با آتروفی عضلانی نخاعی نوع ٢ متفاوت است ، اما بسیاری افراد تا دهه دوم یا سوم زندگیشان عمر میکنند.
آتروفی عضلانی نخاعی تیپ ٣ ( بیماری Kugellberg-Welander نیز نامیده میشود ) معمولا منجر به ضعف عضلانی بعد از اوایل دوران کودکی میشود.افراد با این بیماری میتوانند بدون کمک ایستاده و راه بروند ، اما با گذر زمان ، راه رفتن و بالا رفتن از پله ها ممکن است سخت تر شود. بسیاری افراد بیمار متعاقبا در زندگیشان به ویلچیر نیاز پیدا میکنند . افراد با آتروفی عضلانی نخاعی تیپ٣ معمولا طول عمر طبیعی دارند.
آتروفی عضلانی نخاعی تیپ ٤ نادر است و اغلب در اوایل بزرگسالی شروع میشود. افراد بیمار معمولا ضعف عضلانی خفیف تا متوسط ، لرزش و مشکلات تنفسی خفیف را تجربه میکنند . افراد با آتروفی غصلانی نخاعی تیپ 4 طول عمر طبیعی دارند.
آتروفی عضلانی نخاعی ، ١ در ٨٠٠٠ تا ١٠٠٠٠ فرد در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار میدهد. آتروفی عضلانی نخاعی نوع١ شایع ترین نوع بیماری است و مسئول حدود نیمی از همه موارد میباشد. نوع ٢ و ٣ بعد از نوع ١ شایع ترینند و نوع ٠ و ٤ نادر هستند.
جهش در ژن SMN1 باعث انواع آتروفی های عضلانی نخاعی میباشد که در بالا شرح داده شد. تعداد کپی های ژن SMN2 شدت بیماری را تغییر داده و به تشخیص نوع بیماری کمک میکند. هر دوژن SMN1 و SMN2 دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئینی به نام پروتئین نورون حرکتی نجات دهنده (SMN) فراهم میکنند. در حالت طبیعی ، بیشتر پروتئین های SMN عملکردی از ژن SMN1 تولید شده و مقدار کمی از ژن SMN2 تولید میشود. چندین نوع متفاوت از پروتئین SMN از ژنSMN2 تولید شده اما تنها یک نوع عملکردی بوده ؛ دیگر انواع کوچکتر بوده و به سرعت تجزیه میشوند ، پروتئین SMN یکی از اعضای گروهی از پروتئین ها به نام کمپلکس SMN میباشد که برای حفظ نورون های حرکتی ضروری هستند. نورون های حرکتی سیگنال ها را از مغز و طناب نخاعی برای انقباض ماهیچه های اسکلتی ارسال میکنند و به بدن اجازه حرکت میدهند.
بیشتر افراد با آتروفی عضلانی نخاعی ، بخشی از ژن SMN1 را از دست داده اند ، که تولید پروتئین SMN را معیوب میکند. نقص پروتئین SMN منجر به مرگ نورون حرکتی شده و درنتیجه سیگنال ها بین مغز و عضلات انتقال داده نمیشوند. عضلات نمیتوانند بدون دریافت سیگنال از مغز منقبض شوند ، بسیاری از عضلات اسکلتی ضعیف شده و از بین میروند که در نهایت منجر به ظهور علائم و نشانه های آتروفی عضلانی نخاعی میشود. عموما ، افراد دارای دو کپی از ژن SMN1 و یک تا دو کپی از ژن SMN2 در هر سلول میباشند. گرچه تعداد کپی های ژن SMN2 متنوع بوده و برخی افراد تا ٨ کپی نیز دارند . در افراد با آتروفی عضلانی نخاعی ، داشتن چندین کپی از ژن SMN2 معمولا مرتبط با ویژگی های خفیف بیماری است . پروتئین SMN ی که از ژن SMN2 تولید میشود میتواند به ساخت پروتئینی که در نتیجه جهش ژن SMN1 نقص دارد ، کمک کند. افراد با آتروفی عضلانی نخاعی نوع ٠ معمولا یا یک نسخه از ژن SMN2 در هر سلول خود دارند یا هیچ نسخه ای ندارند ، در حالیکه افراد با نوع ١ معمولا یک یا دو کپی ، افراد با نوع ٢ معمولا ٢ یا ٣ کپی ، افراد با نوع ٣ معمولا ٣ یا ٤ کپی و افراد با نوع ٤ معمولا ٤ کپی یا بیشتر دارند. دیگر فاکتورهای ناشناخته نیز در تنوع شدت آتروفی عضلانی نخاعی مشارکت میکنند.
آتروفی عضلانی نخاعی با الگوی توارث اتوزومی مغلوب به ارث میرسد ، به این معنی که هر دو کپی ژن در هر سلول حاوی جهش میباشند. والدین فردی با بیماری اتوزومی مغلوب هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته را حمل میکنند ، اما معمولا علائم و نشانه های بیماری را نشان نمیدهند. در موارد نادر شخصی با آتروفی عضلانی نخاعی یک ژن جهش یافته SMN1 از یک والد گرفته و نیازمند جهش جدید در دیگر کپی ژن خود میباشد که حین تشکیل سلولهای رده زایا (اسپرم و تخمک ) یا در اوایل دوره جنینی رخ میدهد. در این موارد ، تنها یک والد حامل جهش ژنSMN1 میباشد . افراد با بیش از دو کپی طبیعی ژن SMN2 معمولا کپی اضافه ای از والدین خود به ارث نمیبرند. آنها معمولا در طی خطاهای رندم در زمان همانندسازی DNA در سلول اسپرم یا تخمک یا درست بعد از لقاح ایجاد میشوند.
اگر در خواست نمونه گیری در منزل برای انجام آزمایش ها را دارید با ما تماس بگیرید شماره تماس: 54926000-021
آزمایشگاه مندل از جمله مراکز پیشرو در تشخیص بیماری ها بوده و با در اختیار داشتن جدید ترین تجهیزات روز دنیا در بخش های ژنتیک و کلینیکال به روز ترین خدمات را به مراجعین محترم ارائه می نماید. حسن شهرت این آزمایشگاه در کنار خدمات بروز و دقیق باعث شده تا علاوه بر مراجعین حضوری آزمایشگاه، افتخار سرویس دهی به بیش از 400 مرکز آزمایشگاهی همکار را نیز داشته باشیم. در این راستا سیاست اجرایی آزمایشگاه مندل اطمینان از رضایت مراجعین و همکاران آزمایشگاه می باشد، لذا خواهشمند است با نظرات و انتقادات سازنده خود مارا در راستای ارتقا بیش از پیش یاری نمایید.
