آبتالیپوپروتئینمی

آبتالیپوپروتئینمی

(Abetalipoproteinemia)

OMIM: #200100

توصیف بیماری

آبتالیپوپروتئینمی (ABL) یک اختلال ارثی است که جذب طبیعی چربی و ویتامین های خاصی را از رژیم غذایی معیوب میکند. بسیاری از علائم این بیماری از کمبود شدید ویتامین های محلول در چربی ( A  ، E و K ) نشات میگیرند. علائم این بیماری ابتدا سیستم گوارش ، چشم ها ، سیستم عصبی و خون را درگیر میکنند. علائم اولیه ABL در نوزادی ظاهر میشوند. این علائم اغلب شامل اختلال در گرفتن وزن و رشد قابل انتظار ، اسهال و مدفوع چرب بدبو ( استئاتوره ) میباشند. با افزایش سن بیمار علائم بیشتری شامل اختلالات در عملکرد عصب که ممکن است منجر به هماهنگی ضعیف عضلات و اختلال در حرکت و تعادل ( آتاکسی ) شود ، ایجاد میشوند. بیماران ممکن است از دست دادن انعکاس های ویژه ، نقص گفتار ( دیس آرتری ) ، لرزش یا دیگر حرکات غیرارادی ( تیک های حرکتی ) ، از دست دادن حس در نواحی انتهایی بدن ( نوروپاتی محیطی ) یا ضعف عضلانی را نیز تجربه کنند. مشکلات عضلانی میتوانند توسعه اسکلتی بدن را مختل کرده و منجر به انحنای غیرعادی در قسمت تحتانی کمر ( لوردوز ) ، گردی قسمت فوقانی کمر همراه با انحنای جانبی ( کیفواسکولیوز ) ، قوس زیاد کف پا ( pes cavus ) یا چرخیدگی پا به سمت داخل یا خارج ( پا چنبری ) شوند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار بیماری چشمی به نام رتینیت رنگریزه ای شوند. در این بیماری لایه حساس به نور ( شبکیه ) در پشت چشم میتواند منجر به از دست دادن بینایی شود. در افراد مبتلا به ABL رتینیت رنگریزه ای میتواند منجر به از دست دادن بینایی کامل ( نابینایی ) شود. افراد مبتلا به ABL ممکن است دارای دیگر مشکلات چشمی شامل حرکات غیرارادی چشم ( نیستاگموس ) ، چشمانی که به یک جهت یکسان نگاه نمیکنند ( لوچی ) و ضعف عضلات خارجی چشم ( افتالموپلژی ) نیز باشند.

افراد مبتلا به این بیماری معمولا دارای گلبول های قرمز کمتر از حد طبیعی ( آنمی ) و گلبول های قرمز ستاره ای شکل غیرطبیعی ( آکانتوسیتوز )  بوده و در تشکیل لخته خون دچار اختلال میباشند که میتواند منجر به خونریزی غیرعادی شود. در برخی موارد بیماری به نام کبد چرب پدید می آید که میتواند منجر به آسیب کبدی شود.

فراوانی

آبتالیپوپروتئینمی یک اختلال نادر است. بیش از 100 مورد در سراسر جهان توصیف شده است.

علل بیماری

آبتالیپوپروتئینمی از طریق جهش های ژن MTTP ایجاد میشود. این ژن دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئینی به نام پروتئین حامل تری گلیسرید میکروزومی (microsomal triglyceride transfer protein ) فراهم میکند. این پروتئین برای ایجاد مولکول هایی به نام بتا-لیپوپروتئین ها در کبد و روده ضروری است. بتا-لیپوپروتئین ها چربی ها ، کلسترول و ویتامین های محلول در چربی را از روده به جریان خون انتقال میدهند تا مواد مغذی توسط بافت های سراسر بدن جذب شوند. سطوح کافی چربی ها ، کلسترول و ویتامین ها برای رشد طبیعی ، توسعه و حفظ سلول ها و بافت های بدن ضروری میباشند. بیشتر جهش های ژن MTTP باعث تولید پروتئین حامل تری گلیسرید میکروزومی با عملکرد کاهش یافته یا بدون عملکرد که در تشکیل بتا-لیپوپروتئین ها ناتوان است ، میشوند. فقدان بتا-لیپوپروتئین ها باعث کاهش شدید جذب ( malabsorption  ) چربی ها و ویتامین های محلول در چربی روزانه از دستگاه گوارش به داخل جریان خون میشود. این کمبود های تغذیه ای  منجر به  ایجاد مشکلات در سلامتی افراد مبتلا به آبتالیپوپروتئینمی میشوند.

الگوی توارث

این بیماری با الگوی توارث اتوزومی مغلوب به ارث میرسد ، به این معنی که هر دو کپی ژن در هر سلول حاوی جهش میباشند. والدین فردی با بیماری اتوزومی مغلوب هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته را حمل میکنند ، اما معمولا علائم و نشانه های بیماری را نشان نمیدهند.