بیماری شارکوت ماری توث

مشخصات بیماری شارکوت ماری توث

 بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth disease)

توصیف بیماری شارکوت ماری توث

 بیماری شارکوت- ماری- توث شامل یک گروه از اختلالاتیست که نوروپاتیهای حسی و حرکتی ارثی نامیده میشوند و به اعصاب محیطی آسیب میزنند. اعصاب محیطی مغز و طناب نخاعی را به ماهیچه ها و سلولهای حسی که محرک هایی مثل لمس ، درد ، ضربه و صدا را تشخیص میدهند ، وصل میکنند. آسیب به اعصاب محیطی که در طی زمان بدتر میشود میتواند منجر به تغییر یا از دست دادن حواس و تحلیل (آتروفی) عضلات مچ پا ، ساق پا ، ران  و دستها شود. بیماری شارکوت-ماری-توث معمولا در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر میشود ، اما شروع بیماری ممکن است در هر زمانی از اوایل کودکی تا اواخر بزرگسالی باشد. علائم بیماری شارکوت-ماری-توث در شدت و سن شروع حتی در میان اعضای یک خانواده متغیر است.

برخی افراد هرگز متوجه بیماری خود نمیشوند ، زیرا علائم آنها بسیار ملایم است ، اما بیشتر افراد بیمار میزان متوسطی از ناتوانی فیزیکی را نشان میدهند. درصد کمی از افراد ضعف شدید یا دیگر مشکلاتی که در موارد نادر  میتوانند تهدید کننده زندگی باشند را تجربه میکنند. گرچه در بیشتر افراد بیمار ، این بیماری طول عمر را تحت تاثیر قرار نمیدهد. معمولا علائم اولیه این بیماری در نتیجه تحلیل (آتروفی) عضلات مچ پا و پایین تر ایجاد میشوند. افراد بیمار ممکن است آنومالی های پا مثل کف  پای قوس دار ( pes cavus) ، کف پای صاف (pes planus)  یا انگشتان حلقوی ( انگشتان شتری ) داشته باشند. آنها اغلب در انعطاف پاها  یا قدم زدن روی پاشنه پای خود دچار مشکل هستند . این مشکلات ممکن است منجر به مرحله ای غیر عادی در راه رفتن (  steppage gait  ) و افزایش ریسک جراحی مچ  و پشت پا شود. حین بدتر شدن بیماری ، عضلات ساق پا معمولا ضعیف تر میشوند  اما ندرتا افراد به استفاده از ویلچیر نیاز پیدا میکنند. در افراد بیمار ممکن است ضعف دست ها بدتر شده و در انجام فعالیت های روزانه مثل نوشتن ، بستن دکمه ها و چرخاندن دستگیره در ، دچار مشکل شوند. افراد با بیماری شارکوت-ماری-توث معمولا کاهش حساسیت به لمس ، ضربه و سرما را در کف پا و ساق پای خود تجربه کرده اما گاهی احساس درد یا سوختن در آن نواحی دارند. در موارد نادر ، افراد بیمار بینایی خود را از دست داده یا شنوایی خود را به طور تدریجی از دست میدهند و گاهی کاملا نابینا میشوند. چندین نوع بیماری شارکوت-ماری-توث وجود دارد که بسته به  اثرات بر سلولهای عصبی و الگوی توارث تمایز میابند.

نوع ١ ( CMT1)

از طریق آنومالی های میلین ( ماده چربی که سلول های عصبی را میپوشاند ،آن ها را حفظ کرده و به انتقال پیام های عصبی کمک میکند ) شناسایی میشود. این آنومالی ها سرعت انتقال پیام های عصبی را کند کرده و میتوانند سلامت فیبر عصبی را تحت تاثیر قرار دهند.

نوع ٢ ( CMT2 )

از طریق آنومالی های فیبر یا آکسون ( از جسم سلولی عصبی به سمت ماهیچه ها یا اندام های حسی بیرون میزند) تشخیص داده میشود. این آنومالی ها قدرت پیام عصبی را کاهش میدهند. در فرم هایی از بیماری شارکوت-ماری-توث که به عنوان نوع متوسط طبقه بندی میشوند ، پیام های عصبی هم سرعت کاهش یافته و هم قدرت کاهش یافته دارند ، احتمالا به این علت که آنومالی ها هم در میلین و هم در  آکسون ها  وجود دارند.

نوع ٤  ( CMT4 )

از طریق الگوی توارث خود از دیگر انواع این بیماری متمایز میشود ، این نوع نیز میتواند آکسون ها یا میلین را تحت تاثیر قرار دهد.

نوع X

بیماری شارکوت-ماری-توث (CMTX) به علت جهش در  ژن های روی کروموزوم X  (یکی از کروموزوم های جنسی) ایجاد میشود.

در میان انواع مختلف بیماری شارکوت-ماری-توث ، زیرگروه هایی مثل CMT1A ، CMT1B ، CMT2A ، CMT4A و CMTX1  علل ژنتیکی متفاوتی نشان میدهند. گاهی اسامی تاریخی دیگری  برای انواع ویژه ای از بیماری های شارکوت-ماری-توث  مورد استفاده قرار میگیرد. برای مثال ، سندرم روسی-لوی ( Roussy-Levy syndrome )  به نوعی از  CMT11 با ویژگیهای بیشتر مثل لرزش ریتمیک ( ترمور ) نسبت داده میشود. سندرم Dejerine-Sottas  ، واژه ای است که گاهی برای توصیف یک نوع شدید بیماری شارکوت-ماری-توث  که در اوایل کودکی ایجاد میشود ، مورد استفاده قرار میگیرد ، این بیماری گاهی نوع ٣ ( CMT3 ) نیز نامیده میشود. بسته به ژن ویژه ای که تغییر میکند ، این نوع شدید با شروع اولیه بیماری ممکن است به عنوان  CMT1 یا CMT4 نیز طبقه بندی شود. CMTX5   نیز به عنوان سندرم Rosenberg-Chutorian  شناخته میشود.

فراوانی شارکوت ماری توث

بیماری شارکوت-ماری-توث شایع ترین بیماری ارثی است که اعصاب محیطی را درگیر میکند و در حدود ١٥٠٠٠٠ فرد در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری در جمعیت های سراسر جهان با شیوع حدود ١ در ٣٣٠٠  فرد رخ میدهد.

علل شارکوت ماری توث

بیماری شارکوت-ماری-توث میتواند از طریق جهش در بسیاری از ژن های مختلف ایجاد شود.  این ژنها دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئین های درگیر در عملکرد اعصاب محیطی در پاها و دست ها را فراهم میکنند. جهش های ژنی که منجر به بیماری شارکوت-ماری-توث میشوند ، عملکرد پروتئین ها را طوری که کاملا مشخص نشده است ، تحت تاثیر قرار میدهد ، گرچه آن ها احتمالا آکسون ها (پیام های  عصبی را انتقال میدهند ) را ناقص کرده یا سلولهای ویژه ای که میلین تولید میکنند را تحت تاثیر قرار میدهند. در بیشتر موارد ، اعصاب طویل تر که پیام ها را به اندام های  بدن انتقال میدهند ، با احتمال بیشتری تحت تاثیر قرار میگیرند. در نتیجه سلولهای اعصاب محیطی به تدریج توانایی تحریک ماهیچه های پا و نهایتا دست و انتقال سیگنال های حسی از این اندام ها به مغز را از دست میدهند. جهش های متفاوت در یک ژن منفرد ممکن است علائم و نشانه هایی با شدت متفاوت یا انواع متفاوتی از بیماری شارکوت-ماری-توث را ایجاد کند.

بین ٧٠ تا ٨٠ درصد افراد با CMT1 جهش هایی در ژن PMP22 دارند. بیشتر این موارد زمانی اتفاق می افتد که یک کپی اضافه از ژن در نتیجه یک دوپلیکیشن کوچک ماده ژنتیکی روی کروموزوم ١٧ وجود داشته باشد. ١٠ تا ١٢ درصد  افراد با CMT1 ، جهش هایی در ژن MPZ دارند. جهش های ژن MPZ گاهی در افراد با دیگر انواع بیماری نیز شناسایی میشود. شایع ترین علت CMT2   ، جهش های ژن MFN2 میباشد ، که مسئول حدود ٢٠ درصد موارد است. حدود ٩٠ درصد افراد با CMTX در ژن GJB1 جهش دارند. جهش هایی در دو جین (١٢) ژن دیگر در تعداد کمتری از افراد با انواع شارکوت-ماری-توث ، شناسایی شده است. حین اینکه دانشمندان در حال مطالعه این بیماری هستند ، لیست ژن های مرتبط با بیماری شارکوت-ماری-توث همواره در حال افزایش است.

الگوی توارث شارکوت ماری توث

الگوی توارث بین انواع بیماری شارکوت-ماری-توث متفاوت است .

CMT1 ، بیشتر موارد CMT2 و بیشتر فرم های نوع متوسط با الگوی توارث اتوزومال غالب به ارث میرسند. به این معنی که یک کپی از ژن تغییر یافته در هر سلول برای ایجاد بیماری کافی است. فرد بیمار معمولا یک والد بیمار دارد. هر فرزند یک والد بیمار شانس ٥٠ درصدی به ارث بردن بیماری را دارا میباشد .

CMT4 ، تعداد کمی از زیرگروه های CMT2 و برخی فرم های متوسط با الگوی اتوزومی مغلوب به ارث میرسند. به این معنی که هر دو کپی ژن در هر سلول فرد بیمار حاوی جهش میباشد. والدین فردی با بیماری اتوزومی مغلوب هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته را حمل میکنند ، اما معمولا علائم و نشانه های بیماری را نشان نمیدهند. فرزندان  تا زمانیکه هر دو والد  یک  جهش در  ژن مشابه را انتقال ندهد ، بیمار نمیشوند.

CMTX با الگوی توارث وابسته به X غالب به ارث میرسد . اگر ژن جهش یافته که منجر به بیماری میشود روی کروموزوم X قرار گرفته باشد ، بیماری وابسته به X تلقی میشود. اگر یک کپی از ژن تغییریافته برای ایجاد بیماری کافی باشد ، توارث غالب تلقی میشود. در بیشتر موارد ، افراد مذکر بیمار،کسانی که تغییر را در تنها نسخه کروموزوم X خود دارند ، علائم شدید تری از بیماری نسبت به افراد مونث که تغییر را تنها در یکی از دو نسخه کروموزوم X خود دارند ، تجربه میکنند. ویژگی توارث وابسته به X این است که پدر بیمار نمیتواند صفات وابسته به X  را به پسرانش انتقال دهد. تمام دختران مرد بیمار یک نسخه X  تغییریافته دارند ، اما ممکن است تنها علائم ملایمی از بیماری را نشان دهند. برخی موارد از نوع اتوزومی غالب یا نوع وابسته به X  بیماری شارکوت-ماری-توث در نتیجه یک جهش جدید ایجاد شده و در افراد بدون تاریخچه خانوادگی از بیماری ظاهر میشود.

شرایط انجام آزمایش:

• بهترین نوع نمونه خون تام در لوله EDTA می باشد.
• انجام مشاوره ژنتیک قبل از آزمایش و تکمیل فرم های مربوطه الزامی است.
• مدت زمان انجام آزمایش از 2 تا 5 ماه متغییر است.
• برای انجام آزمایش نیازی به ناشتا بودن وجود ندارد.
• بعد انجام مرحله اولیه ممکن است نیاز به جلسات مجدد مشاوره ژنتیک وجود داشته باشد.
• نتیجه اولیه در یک بازه زمانی بین 15 الی 30 روز بعد از نتیجه اولیه مورد تایید نهایی قرار خواهد گرفت (بدون اخذ هزینه مازاد).
• بسته به نتایج حاصله ممکن است نیاز به نمونه گیری از سایر اعضای خانواده نیز وجود داشته باشد.

محدودیت آزمایش:

• در مواردی نتیجه به دست آمده از آزمایش ممکن است با اطلاعات علمی موجود قابل تفسیر نباشد و نیاز به مراحل تکمیلی بیشتری وجود داشته باشد.
• هزینه زیاد این آزمایش از دیگر محدودیت های آن می باشد.