آیا تغییرات DNA غیر کد کننده بر سلامت و تکوین اثر می‌گذارد؟

به خوبی معین شده است که تغییرات ژن‌ها می‌تواند عملکرد یک پروتئین را در بدن تغییر دهند و به شکل بالقوه سبب مشکلات سلامت ‌شود. مشخص شده است تغییر در مناطقی از DNA  که حاوی ژن‌ها نیستند (DNA غیر کد کننده) نیز منجر به بیماری می‌شود.  بسیاری از مناطق DNA غیر کدکننده در کنترل فعالت ژن، تعیین اینکه چه زمانی و کجا ژن‌های خاص خاموش یا روشن شوند نقش ایفا می‌کنند. با تغییر این توالی‌ها، یک جهش در DNA غیر کد کننده می‌تواند سبب بیان یک پروتئین در محل اشتباه یا در زمان نادرست شود یا می تواند در هنگام نیاز سبب کاهش یا نابودی بیان یک پروتئین مهم شود. تمامی تغییرات رخ داده در DNA غیر کد کننده بر روی سلامت اثر گذار نیستند، اما تغییرات مختل کننده‌ی الگوی بیان پروتئینی که در بدن نقش حیاتی بازی می‌کند و می‌تواند تکوین طبیعی را تغییر ‌دهند سبب مشکلات سلامت می‌‌شوند.  

اختلالات تکوینی نظیر توالی پیر روبین ایزوله شده[1]، که از تغییرات عناصر تشدید کننده و کنترل کننده‌ی فعالیت ژن SOX9 حاصل می‌شود با جهش‌های DNA غیرکدکننده ارتباط داده شده است. همچنین جهش‌های DNA غیرکدکننده نیز با انواع زیادی از سرطان‌ها ارتباط دارد. علاوه بر عناصر تشدید کننده، این جهش ها می‌توانند سایر عناصر تنظیمی از جمله پروموتر‌ها، جداکننده‌ها و خاموش کننده‌ها را نیز مختل کنند. جهش‌ در مناطقی که دستورالعمل‌ ساخت مولکول‌های RNA عملکردی نظیر RNA انتقال دهنده، میکروRNA‌ها یا RNA‌های طویل غیر کدکننده را فراهم می‌کند نیز اثراتی بر بیماری‌ها دارند.  

انواع مشابهی از تغییرات ژنتیکی ژن‌ها یا ساختار کروموزوم‌ها وقتی در DNA غیرکدکننده رخ می‌دهند نیز می‌توانند بر سلامت و تکوین اثر بگذارند. این جهش‌ها شامل تغییراتی در بلوک‌های ساختمانی منفرد DNA (جهش‌های نقطه ای)، درج، حذف، مضاعف سازی، و جابجایی می‌شود. جهش‌های DNA غیرکدکننده می‌تواند از یک والد به ارث برسد یا طی دوره زندگی فرد کسب شود. در مورد شناسایی مناطق عملکردی DNA غیرکدکننده و نقش این مناطق هنوز مطالب نامشخص زیادی وجود دارد. در نتیجه برقراری ارتباط بین تغییرات ژنتیکی DNA غیرکدکننده و اثرات آنها بر ژن‌های خاص و مشکلات سلامت دشوار است. نقش DNA غیرکدکننده و اثرات تغییرات ژنتیکی در آن در پژوهش‌ها، حوزه رو به رشدی محسوب می‌شود.

[1] isolated Pierre Robin sequence